Wybrane sondy FISH w diagnostyce różnicującej glejaków

Zgodnie z definicją Krajowego Rejestru Nowotworów „Nowotwory mózgu stanowią specyficzną grupę procesów onkologicznych, w której lokalizacja i charakter rozrostu ma kluczowe znaczenie dla objawów klinicznych i rokowania. Leczenie chirurgiczne guzów układu nerwowego, w przeciwieństwie do innych procesów onkologicznych, zwykle nie może być przeprowadzone zgodnie z zasadą czystości onkologicznej, tzn. usunięciem procesu rozrostowego wraz z marginesem otaczających tkanek; nie pozwala na to bardzo specyficzny charakter tkanki nerwowej mózgu. Pierwotne guzy układu nerwowego rzadko są źródłem przerzutów, a guzy przerzutowe do mózgu stanowią ponad 10% guzów wewnątrzczaszkowych”

Najczęściej występujące typy nowotworów mózgu

Typowym nowotworem łagodnym Ośrodkowego Układu Nerwowego jest oponiak. Jego złośliwość kliniczna związana jest głównie z miejscem rozrostu i/lub wielkością guza w momencie zdiagnozowania. Oponiaki tylko w rzadkich przypadkach posiadają wyższy stopień złośliwości niż I (wg. skali WHO)

Najczęstszym typem nowotworów mózgu są glejaki, które są nowotworami pierwotnymi mózgu, wywodzącymi się z komórek glejowych, stanowiących zrąb dla komórek nerwowych mózgu.

Wśród nowotworów pochodzenia glejowego wyróżnia się kilka podstawowych typów nowotworów, są nimi między innymi gwiaździaki (astrocytoma), wyściółczaki (ependymoma), skąpodrzewiaki (oligodendroglioma), postacie niejednorodne (glejak wielopostaciowy - glioblastoma multiforme, GBM) oraz postacie mieszane.

Najczęstszym typem glejaków jest glejak wielopostaciowy, stanowi on aż połowę przypadków tego nowotworu. Charakteryzuje się dużą złośliwością (IV - najwyższy stopień wg. klasyfikacji WHO). Glejak wielopostaciowy jest równocześnie bardzo agresywnym typem nowotworów. Przeważnie zlokalizowany jest w płacie skroniowym i czołowym.

Kllasyfikacja WHO “4-PLUS”

Według nowej klasyfikacji WHO “4-PLUS” z 2016 roku, która znana jest neuropatologom jako „Niebieska Biblia”, ustalone zostały podstawy dla radykalnej zmiany w rozumieniu rozwoju guzów mózgu, tym samym główna rola przypadła w udziale mutacji IDH1 dehydrogenazy izocytrynianowej (IDH).  Dla właściwego zrozumienia tematu należy wiedzieć, iż poprzednia koncepcja zakładała, powstawanie guzów mózgu z dojrzałych astrocytów przechodzących transformację nowotworową. Na dzień dzisiejszy wiemy jednak, że guzy pierwszego stopnia wywodzą się z przetrwałych w strefie podkomorowej pluripotencjalnych komórek pnia.

W efekcie tego w zależności od rodzaju mutacji, glejowe komórki progenitorowe mogą być zaczątkiem gwiaździaka lub glejaka. Elementem kluczowym dla różnicowania się obu typów nowotworów są właśnie mutacje dehydrogenazy izocytrynianowej (IDH). W normalnych warunkach dehydrogenaza izocytrynianowa (IDH) odgrywa kluczową rolę w cyklu kwasu cytrynowego. Mutacje IDH1 i IDH2 zmieniają funkcję enzymu. Takie zjawisko powoduje, iż w efekcie mutacji produkowany jest 2-hydroksyglutaran (2-HG) zamiast NADPH (forma zredukowana dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego). Powstający 2-HG ma właściwości onkogenne. W glejakach często występują delecje krótkiego ramienia chromosomu 1 (1p36), oraz długiego ramienia chromosomu 19 (19q13).  Jednym z najważniejszych zaburzeń chromosomalnych obserwowanych w skąpodrzewiakach II stopnia złośliwości, dotyczącym około 80% chorych, jest utrata krótkiego ramienia chromosomu 1. skojarzona z utratą długiego ramienia chromosomu 9. Aberracja ta występuje także, chociaż z nieco mniejszą częstością, w anaplastycznych skąpodrzewiakach. Ponieważ zarówno gwiaździaki, jak i oligodendrogliomy, mogą wykazywać mutacje IDH, ocena statusu 1p / 19q odgrywa kluczową rolę w różnicowaniu gwiaździaków od oligodendrogliom. Takie czynniki jak: morfologia oligodendrogliom, genotyp mutacji IDH i korelacja 1p / 19q są związane z lepszą odpowiedzią na chemioterapię i dają lepsze rokowania przeżycia. Dlatego też określenie statusu 1p i 19q może pomóc w decyzjach terapeutycznych.

W naszej ofercie znajdują się specjalistyczne sondy pozwalające na diagnostykę różnicującą w obrębie przedstawionych typów nowotworów:

• ZV- Z-2272-20 -  ZytoLight Glioma 1p/19q Probe Set - na 20 testów

oraz odczynniki powiązane:

• ZV-Z-2075-200 ZytoLight SPEC 1p36/1q25 Dual Color Probe - na 20 testów
• ZV- Z-2076-200 ZytoLight SPEC 19q13/19p13 Dual Color Probe - na 20 testów
   

Zastosowanie sondy typu SPEC 1p36 / 1q25 Dual Color lub sondy SPEC 19q13 / 19p13 Dual w normalnym jądrze międzyfazowym pozwala na uzyskanie dwóch pomarańczowych i dwóch zielonych sygnałów, w komórce z delecją w obrębie locus 1p36 lub 19q13 należy spodziewać się braku lub tylko jednej kopii sygnałów.

Ze względu na fakt, iż niektóre typy tkanek w tym tkanka nerwowa mają tendencję do intensywnej emisji fluorescencji, może to utrudniać diagnostykę, dlatego w ramach optymalizacji procesu diagnostycznego metodami FISH zaleca się stosowanie systemów gaszących autofluorescncję – np. produkt ZyBlack ™.  Systemy te nie wykazują niekorzystnego wpływu na tkankę i sygnały specyficzne.

Źródła:

• Strona producenta - ZytoVision https://www.zytovision.com/products/zytolight/z-2272
• Krajowy Rejestr Nowotworów http://onkologia.org.pl/
• „Molekularne uwarunkowania leczenia glejaków” Piotr Potemski Klinika Chemioterapii Nowotworów Katedry Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Molekularne uwarunkowania leczenia glejaków
• Sprawozdanie z kongresu – NCR 2017 - Tytuł prezentacji: The new 2016 WHO classification of CNS tumors – what radiologists need to know in the age of molecular genetics (Nowa klasyfikacja WHO guzów OUN z 2016 roku - co radiolodzy powinni wiedzieć w erze genetyki molekularnej)
  Prelegent: Anne G. Osborn z University of Utah Medical Center, Salt Lake City/UT, USA Data: 2017.06.29 http://radiology.bayer.com.pl/aktualnosci/sprawozdania-z-kongresow/sprawozdanie-z-kongresu-ncr-2017/