Wybrane przeciwciała w diagnostyce różnicowej nowotworów płuc
Rocznie w Polsce odnotowuje się blisko 23 000 rozpoznań nowotworów płuc. Jednym z najczęściej występujących jest niedrobnokomórkowy rak płuca, stanowiący niejednorodną grupę nowotworów, które w znaczącej mierze różnią się od siebie pod względem cech diagnostycznych (odmienny obraz histopatologiczny oraz molekularny), ale także przebiegiem klinicznym.
Kto najczęściej choruje na raka płuca?
W Polsce rak płuca jest drugim co do częstości występowania nowotworem złośliwym diagnozowanym u mężczyzn oraz trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym u kobiet. Choroba występuje zwykle u osób po 45 roku życia, szczyt zachorowań u mężczyzn występuje w okolicach 80 roku życia, u kobiet na przełomie 60-70 lat. Tendencja zachorowalności u kobiet niestety ciągle wzrasta, zaś w grupie mężczyzn można zaobserwować spadek ilości zachorowań w ostatnich latach.
Jak wygląda diagnostyka raka płuca?
Rozpoznanie raka płuca wymaga wykonania badań histopatologicznych lub cytologicznych z pobranego materiału guza. Dzięki cytologii można stosunkowo prosto rozróżnić raka drobnokomórkowego od niedrobnokomórkowego, natomiast ze względu na specyfikę leczenia krytyczne jest określenie podtypu raka nidrobnokomórkowego podjecie zdecydowanych kroków w kierunku dalszego leczenia pacjentów.
Szczególne znaczenie dla ustalenia rozpoznania patomorfologicznego mają zatem takie techniki jak odpowiednio dobrany panel przeciwciał w badaniu typu IHC, jak również szczegółowe badania z wykorzystaniem profilu genetycznego np. w badaniach typu FISH. Na temat badań FISH pisaliśmy już na naszej stronie w artykule pt: „Możliwości diagnostyczne i terapeutyczne u pacjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuc” Dlatego teraz skupimy się na kilku istotnych przeciwciałach mających znaczenie w diagnostyce nowotworów płuc.
SOX-2
Białko SOX-2 to część dużej rodziny czynników transkrypcyjnych, biorących udział w regulowaniu szeregu różnych procesów podczas rozwoju embrionalnego i utrzymaniu pluripotencji komórek macierzystych, w tym komórek zarodkowych i komórek nerwowych. Deregulacja SOX-2 może prowadzić do zmian nowotworowych w wielu układach narządowych, szczególnie do raków płuc, nienasieniakowych nowotworów komórek rozrodczych, raków neuroendokrynnych i nowotworów neuroglejowych.
P63
p63 jest czynnikiem transkrypcyjnym, który reguluje wiele czynności komórkowych, w tym proliferację, utrzymanie, różnicowanie, adhezję i apoptozę. Stwierdzono, że jest czułym i swoistym markerem populacji komórek mioepitelialnych i podstawnych w gruczole krokowym, piersi, skórze i śliniance. Ponadto p63 wykazuje również przydatność immunohistochemiczną w rozpoznawaniu łagodnych i złośliwych zmian w piersiach. W raku gruczołu krokowego może być również wykorzystywany do rozpoznawania łagodnych zmian gruczołowych sąsiadujących ze złośliwymi zmianami gruczołowymi. P63 może być również stosowany do różnicowania gruczolakoraka płuc, gdzie zwykle jest ujemny, od raka płaskonabłonkowego płuc, co może być przydatne w zaawansowanych stadiach raka, w których operacja nie jest już możliwa.
P40
p40 jest izoformą p63, czynnika transkrypcyjnego, który reguluje wiele czynności komórkowych, w tym proliferację, utrzymanie i różnicowanie komórek. Sprawdza się jako czułe i swoiste narzędzie pomocne w identyfikacji raka płaskonabłonkowego płuc. Oprócz przydatności jako marker różnicowania nabłonka płaskiego, p40 okazał się również cennym markerem odróżniającym populacje komórek mioepitelialnych i podstawnych w gruczole krokowym, piersi, skórze i śliniance. ekspresja p40 jest często obserwowana w zmianach raka płaskonabłonkowego przełyku. Immunohistochemiczne wykrywanie p40 może być również pomocne w identyfikacji raka nabłonka przejściowego. W przypadku raka gruczołu krokowego prawie zawsze stwierdza się negatywny wynik barwienia p40 dla komórek podstawnych.
GLUT-1
Transporter glukozy typu I (GLUT1), prototypowy członek nadrodziny GLUT, to związane z błoną białko transportu glukozy erytrocytów. Jest to główny transporter glukozy w barierze krew-mózg ssaków, a także pośredniczy w transporcie glukozy w komórkach śródbłonka naczyń krwionośnych, tkance tłuszczowej i mięśniu sercowym. GLUT1 jest wykrywalny w wielu tkankach ludzkich, w tym okrężnicy, płucu, żołądku i sutku. GLUT1 ulega nadekspresji w komórkach nowotworowych i różnych nowotworach, które obejmują międzybłoniaka i raka okrężnicy. W więcej niż jednym badaniu wykazano, że immunohistochemiczne wykrywanie GLUT1 rozróżnia reaktywny nabłonek surowiczy śródjamowy i międzybłoniaka. Przeciwciało anty-GLUT1 jest również użyteczne w rozróżnianiu łagodnego przerostu śluzówki macicy od atypowego przerostu śluzówki macicy i gruczolakoraka. Wykazano, że ekspresja GLUT1 jest związana ze zwiększonym potencjałem nowotworzenia i inwazyjności.
Powyższe charakterystyki pochodzą ze strony producenta Cell Marque.
- Onkologia – Podręcznik dla studentów i lekarzy, wydanie piąte pod redakcją Jacka Jassema i Radzisława Kordka, Via Medica Gdańsk 2019
- https://www.cellmarque.com/antibodies/specialty-pulmonary